Elektromanyetik Girişim (Enterferans)

Elektromanyetik girişim (enterferans), bir frekansın veya sinyalin başka bir frekans veya sinyal üzerinde bozucu etki oluşturması olarak tanımlanmaktadır.  Bir cihaz, elektromanyetik girişime maruz kaldığında  (örn. telsiz veya radyo) girişimin etkisine göre haberleşmenin veya haber dinlemenin kesintiye uğraması kaçınılmaz olur. Bir cihazın diğer bir cihazı etkilemesi Elektromanyetik Uyumluluk (EMU) (Elektromagnetic Compatibility-EMC) disiplini içinde ele alınmakta ve cihazların  havaya belli limitlerin dışında sinyal yaymaması sağlanmaktadır.

Elektromanyetik alan kaynakları doğal ve insan yapımı (doğal olmayan) şeklinde iki sınıfa ayrılmaktadır. Örneğin yıldırım etkisi doğal olmayan elektromanyetik girişime bir örnektir.  Her türlü radyo ve tv vericileri, yükselteçler, RF kaynakları birer  insane yapımı enterferans kaynağıdırlar. Bunun yanında kablolar, konnektörler, adaptörler birer enterferans kaynağını oluşturabilirler.

Harmonik Enterferansı

Haberleşme sistemlerinde kullanılan vericiler, non lineer elemanların (diyot, transistor vb) kullanılması nedeniyle kendi çalışma frekanslarının yanısıra, 1., 2., 3. harmoniklerine denk gelen frekansları da havaya  yayarlar. Örneğin 100 MHz’de çalışan bir verici havaya 1. ve 2. Harmoniklerine denk gelen, 200 MHz ve 300 MHz’ dek, frekanlasrı havaya yayarlar. Bu durmda havaya yayılan harmoniklere denk gelen  frekanslarda başka bir sistem  kullanılıyor ise, o sistem enterfransa uğramış demektir.

Şekil 1’de Temel frekans  ve harmonikleri, frekans ekseninde gösterilmektedir.

Benzer şekilde bir elektromanyetik dalganın zaman ekseninde harmonikleri Şekil 2’de gösterilmektedir. Örneğin,  Kırmızı renkle gösterilen elektromanyetik dalganın (f:110 MHz) harmonikleri  zaman ekseninde farklı renklerde gösterilmektedir. Havaya yayılan harmoniklerin genlikleri matematiksel olarak belli oranda azalmaktadır.

Şekil 2) Bir elektromanyetik dalganın harmonikleri

İntermodülasyon Enterferansı

Birçok sinyalin doğrusal olmayan bir cihazda birleşerek ortama yeniden yayılması intermodülasyon ürünü olarak adlandılmaktadır. Cihazlar standart değerde dahi olsa, vericilerin havaya yaydığı  2. ve 3. Harmonik frekanslarından dolayı, intermodülasyon ürünleri ortama yayılabilmektedır.

Bir verici kendi çalışma  frekansı dışında başka bir freaksn ile etkileşime girerse, o vericiden havaya istenmeyen intermodülasyon ürünleri çıkabilir. İntermodülasyon frekansları matematiksel olarak hesap edilmekte ve hangi vericinin ortama intermaodülasyon ürünü yaydığı tespit edilebilmektedir. örneğin 3. dereceden intermodülasyon frekansı, IMF= 2f₁+/-f₂ formülüne göre hesap edilmektedir.

İki sinyalin 3. 5. ve 7 dereceden intermodülasyon ürünlerinin temsili resmi  Şekil 3’de gösterilmektedir.

Şekil 3 ) 3. 5. ve 7 dereceden intermodülasyon ürünleri

Örneğin, 150 MHz ve 151 MHz’de yayın yapan iki verici  Şekil 4’de yer alan frekansları (3. 5. 7.dereceden)  havaya yayabilir.

Şekil 4) İki taşıyıcının havaya yaydığı intermodülasyon frekansları

Uydu alıcıları da birer enterferans kaynağıdır. Bir yerleşim yerinde kullaılan yüzlerce uydu alıcı cihazlarının  osilatörlerinin havaya yaydığı sinyaller, birleşerek havaseyrüsefer bandlarına ait frekanslarda elektromanyetik girişime neden olabilmektedir.

Şekil 5) Uydu alıcıların hava seyrüsefer bandına etkisi

İçinden akım geçen her türlü cihaz elektromanyetik girişime sebep olabilmektedir. Haberleşmenin kesintiye uğraması için elektromanyetik girişime neden olan kaynaklar tespit edilerek EMU çerçevesinde çalışması sağlanmaktadır.

Bilişim Uzmanı Ali Rıza ÖZDEMİR