Yapay zeka ve robot hakları tartışması

Yapay olarak akıllı robotlar ve otomatik sistemler toplumu çeşitli şekillerde dönüştürüyor. Otomobiller kendi kendilerine gidebilecek özelliğe erişiyor , fabrikalar insan işçilerini robotlarla değiştirerek maliyetleri düşürüyor ve yapay zeka’lar bir takım geleneksel beyaz yakalı mesleklerde bile insanlardan daha iyi performans gösteriyor .

Bu sistemler ilerledikçe suç eyleminde bulunma potansiyeli de artıyor ve şu anda, yasanın süper akıllı sentetik varlıklara nasıl davrandığını söyleyen herhangi bir düzenleme mevcut değil. Bir robot kazaya neden olursa ya da suç işlerse kim suçlanacak? Bir robot bir suçun kurbanı olduğunda ne olur? Yapay zekalı robotların haklara ihtiyacı var mı?

MIT Media Lab araştırmacısı ve robot etik uzmanı Kate Darling’in futurizm adlı internet sitesi ile yapmış olduğu görüşmede, robot haklarını tartışmaya başlamadan önce, bu denklemde ne (veya kimin) sayılacağına ilişkin açıklama yapmamız gerektiği belirtildi . Başka bir deyişle, açıkça tanımlanmış terminoloji, robot haklarına ilişkin üretken modellerin oluşması için bir ön şarttır.

“Robotik teknolojiyi düzenlemek için mevzuat kullanmak istiyorsak, bugün daha iyi tanımlar kurmamız gerekecek” dedi. “Hatta” robot “kelimesi bile şu an iyi bir evrensel tanıma sahip değil.”

Halihazırda Estonya gerekli çalışmaları yürüten ilk ülkelerden bir tanesi. Estonya hükümet ofisinin ulusal dijital danışmanı Marten Kaevats,  gelecekte tamamen kanıtlanmış düzenlemelerin oluşturulmasının mümkün olmadığını kabul etmekle birlikte, belirli yükümlülüklerin yanı sıra bazı haklar veren yasalar için acil bir ihtiyaç gördüğünü de belirtti.

Kaevats’ın işaret ettiği gibi, şu anda kendinden haberdar yapay zekalar öylesine uzakta ki robotlara insanlara benzer hakları vermek için acele etmek için hiçbir neden yok. Makinelerin insanlarla eşit düzeyde olmasının etik sonuçlarını göz önünde bulundurmanın yanı sıra, yasaların düzenlenmeden önce bu tür yasaların istismara açık olabileceğini de incelememiz gerekmektedir.

Robot hakları ile ilgili olarak çalışma yapan sadece Estonya devleti de değil. Joanna J. Bryson, Mihailis E. Diamantis, Thomas D. Grant isimli araştırmacılar ortak oluşturdukları makalede yazarlar, “sorumluluk kalkanı” olma potansiyellerini ortadan kaldırmak için yapay olarak akıllı varlıkların yükümlülüklerini ve korumalarını vermenin önemini vurguluyor.

Ahlaki ikilem

Çok daha uzak bir gelecekte, kendini bilen robotların meselesini göz önüne almalıyız. Bu varlıklar için sentetik kişiliği nasıl çözmeliyiz?

Yapay zeka alanında yaratmak istediğimiz belirli kapasiteler olduğunu keşfedersek ve bunları oluşturduktan sonra kendiliğinden kişiliği garanti eden bu bilişsel özelliklerini alırsak, yapay zekanın bilinç konusunda insanla ne kadar benzer olduğu tartışmasını da yapmak zorundayız.

James Hughes

Robotlar Kişi mi, Mülk mü?

Biyoetikçi ve avukat Linda McDonald-Glenn, “Geleneksel olarak yasalar uyarınca ya bir kişi ya da mülkünüzsünüz. Mülkiyet olmanın problemi ise haklarınızın olmaması” diyor.

Sentetik bir kişinin kendinden haberdar olup olmadığını belirleyen bir testi gerekli gözülüyor. Bu arada, Estonya, robotlarının haklarını belirlemek için oldukça basit bir yol bulmuş durumda. Estonya, teknolojiyi belirleyici faktör olarak kullanmak yerine, ulus mitolojik olarak esinlenmiş Kratt yasalarına göre kayıt temelli haklar üzerinde çalışıyor. Kratt yasası, bir robotun kendi tüzel kişiliği olarak düşünülmesi için sahip olması gereken gelişmişliğin ne düzeyde olacağını belirleyecektir.

Birçok yönden, yapay zeka teknolojisi hala çok genç ancak kullanımının hukuki ve etik açıdan etkilerini düşünmeye başlamak gerektiğine inanıyorum. Teknolojinin gelişim hızına ayak uydurmalı ve gerekli düzenlemeleri yerine getirme noktasında zaman kaybetmeden adımlar atmalıyız.

Kaynak:

https://futurism.com/rights-synthetic-lifeforms-civil-rights-controversy/
https://link.springer.com/article/10.1007/s10506-017-9214-9#Sec8
https://medium.com/e-residency-blog/estonia-starts-public-discussion-legalising-ai-166cb8e34596