“Ayşe Teyze Soruyor, İnternet Nedir?”

Oturduğumuz yerden ayakkabı siparişi vermekten kıtalar arası ameliyatlara kadar, hayatlarımızın merkezinde yer almaya başlayan, anne babalarımızın hatta anneanne babaannelerimizin bile sosyal medyada profil açtığı bu “İNTERNET” nedir? Telefonlara yüklediğimiz uygulamalar sayesinde Dünya’nın öbür ucuyla görüntülü olarak nasıl konuşuyoruz? Gazeteci ve yazar Prof. Dr. Tevfik Güngör Uras Bey’in kullandığı tabirle “Ayşe Teyze Soruyor, İnternet Nedir?”

En basit anlamda internet dünyasında bilmemiz gerekenler şunlardır.

IP (Internet Protokol)

Ev adresimiz, ev/cep telefonu numaramız gibi dünyada tek olan numara dizisidir. Sadece kişiye ait olan, ülkemizi, belki oturduğumuz şehri belirten bu numara dizisinin gösterimi 4 adet bölümden oluşur ve bölümler arasında “.” nokta işareti kullanılır. Her bölümdeki sayı 0 ile 255 arasında olabilir. “250.100.80.230” gösterimi IP numarasına örnek olarak verilebilir.

İstemci

Kişinin telefonu, bilgisayarı ya da tabletidir. Bilgiyi isteyen, IP numarasını alan ve bu sayede internet dünyasına giren cihazdır. İnternet ile ilgili tüm işlemlerde üzerindeki IP numarasını ve hedef IP numarasını kullanarak iletişim sağlar.

Sunucu

İstenen işi yapan, bilgiyi veren gelişmiş bilgisayardır. İnternette yaptığımız her işin ayrı sunucuları vardır. İnternetten gazete okumak bir sunucuda, alışveriş yapmak başka sunucudadır. İstemci gibi sunucular da IP numarası alır ve internet dünyasına girmiş olur.

İnternet dünyasında iletişim istemci ile sunucular arasında olabildiği gibi, istemciler arasında da olabilmektedir. İletişimin sağlanması IP numaraları sayesinde olmaktadır. Yani internet dünyası aslında IP numaralarının olduğu dünyadır. Yukarıda bahsedildiği gibi IP numarasının dünyada tek olması gerekmektedir. Peki bu nasıl sağlanır?

IP numaralarını sağlayan ve bizi internet dünyasına eriştiren farklı farklı “İnternet Servis Sağlayıcı” firmaları bulunmaktadır. Ülkemizdeki İSS’ler http://yetkilendirme.btk.gov.tr/Yetkilendirme/ sayfasında yer almaktadır ve en bilinenleri TTNET (Türk Telekom), SUPERONLINE (Turkcell), VODAFONE NET (Vodafone) ve TÜRKSAT’tır. İSS’ler bize IP sağlamadan önce kendileri adına IP numaraları almaları gerekmektedir. Dünyadaki tüm IP numaraları tek bir kuruluş tarafından yönetilir. Internet Assigned Numbers Authority (IANA)(https://www.iana.org/) adındaki bu kuruluş ülkelere göre, ülkedeki internet servis sağlayıcılara göre IP numaralarını planlar ve dağıtır. IANA kendi içinde coğrafi olarak 5 bölgeye ayrılmıştır. Türkiye bunlardan RIPE NCC bölgesine bağlıdır.

Türkiye’deki A isimli bir İSS firması kullanıcılara IP numarası verebilmek için öncelikle RIPE NCC kuruluşundan IP numaraları alması gerekmektedir. Dünyadaki tüm İSS’ler IANA bölgelerinden IP numaralarını aldığı için hiçbir IP numarası başka yerde kullanılamaz. IP numaralarının planlaması ve kullanıcılara verilmesi aşağıdaki şekilde görülmektedir.

Evdeki modemi açtığımızda ya da cep telefonundan hücresel veriyi kullandığımızda “İnternet Servis Sağlayıcı” firması önceden kendi adına aldığı dünyada tek olan IP numaralarından bir tanesini kullanıcı cihazına verir. Artık kişi bu numara sayesinde internet dünyasındadır. Aynı şekilde sunucu üzerindeki tanımlar ile sunucunun IP numarası alması sağlanır.

İSS’ler IP numaralarını aldıklarında diğer İSS’lerin aldıkları numaraları öğrenmeleri gerekir. Bu numaraları öğrenme yönlendirici denilen cihazlar arasında BGP protokolü sayesinde yapılır ve tüm İSS’ler tüm dünyadaki IP numaralarından haberdar olur. Böylece Türkiyedeki bir kullanıcı başka ülkedeki bir kullanıcıya erişebilir. IP numaralarının nasıl öğrenildiğini konumuz dışında tutarsak İSS’ler başka İSS’lere nasıl erişildiğini öğrendiğine göre artık internet dünyası yani IP numaralarının dünyası sağlanmış olur. Aşağıdaki çizimde IP numaraları ile istemci-istemci ve istemci-sunucu iletişimi nasıl olur gösterilmektedir.

İnternet dünyasında;

İSS’ler IP numara blokları alır, bu bloklardan müşterilerine verir ve diğer İSS’lerin IP bloklarını öğrenerek iletişim sağlanmış olur. Günümüzde akıllı şehirler, akıllı evler, makineler arası iletişim artmakla birlikte kullanılan yapı aynıdır. Çok yakın zamanda buzdolapları IP numarası alıp kendi kendilerine internetten sipariş verebilir duruma gelecektir. Artan istemci/cihaz sayısıyla birlikte IP numara ihtiyacı da artmakta ve mevcut IP numara blokları yetmez duruma gelmektedir. Bunun için yapılan çalışmalarda altıncı versiyon IP numaraları (IPv6) planlanmış ve yavaş yavaş uygulamaya alınmıştır.

Bilişim Uzmanı Hüseyin Kurt