Yapay Zeka ve Robotlar İçin Yeni Bir Alan: Robot Hukuku

Gelişen teknoloji ile birlikte hayatımıza yerleşen “yapay zeka” ve “robot” gibi kavramlar sadece sağladıkları kolaylıklarla ön plana çıkmıyor. Her yerde karşımıza çıkmaya başlayan bu teknolojinin bir de hukuki boyutu var.

Robot kavramının çok farklı tanımları yapılmakta. Ancak Türk Dil Kurumu bu kelimeyi belirli bir işi yerine getirmek için manyetizma ile kendisine çeşitli işler yaptırılan otomatik araç olarak tanımlıyor.

Robot, kavramının tanımlanmasındaki çeşitliliğin mevcudiyetine karşın, doktrinde bir şeyin robot olabilmesi için; algılama, hareket, enerji ve zeka gibi özellikleri barındırması gerekiyor. Belirtilen söz konusu bu 4 özelliğe sahip olarak robot kavramına uyan makinaların, kullanım alanlarının yaygınlaşması ile sahip olacakları hukuki statüleri de önem arz ediyor.

Robotların, robotlarla ve en önemlisi insanlarla etkileşimde olması, hukuki sorunların ortaya çıkmasına da zemin hazırlıyor. Bu sorunları şöyle sıralayabiliriz:

*Mahremiyet/gizlilik ve güvenlik ile ilgili sorunlar

*Etik sorunlar

*Robotların fiillerinden doğabilecek sorumluluk ile ilgili sorunlar

*Fikri Mülkiyet ile ilgili sorunlar

Uluslararası alanda “Robot Hukuku” kavramı, içeriği ve kapsamı hususunda çalışmalar hali hazırda sürdürülüyor. Robotlara sağlanacak olan hukuki statü belirlenirken, tamamen otonom olan robotlar ile uzaktan kontrol edilebilen (yarı otonom) olanlarının ayrı değerlendirilmesi gerekiyor. Robotların hukuki statülerine ilişkin EuRobotics tarafından öne sürülen tezlerden bazıları şu şekilde;

Elektronik Kişilik Tezi: Robotlar, yasal kişiliklerini sicile kayıt edildikten itibaren kazanacaklardır. Tezin bir parçası olarak, robotların fiillerinin tazminat sorumluluğunun doğmasına sebep olduğu durumlarda, zararın tazmini için, robotların faaliyetlerine özgülenmiş fonlardan karşılanacak.

Yapay İnsan Statüsü: Robotların sahip olması gereken insana özgü özelliklerin belirlenmesi, söz konusu statünün kazanılması için önemli. Belirlenen bu özelliklere sahip olan robotlar, “yapay insan” statüsü ile yasal kimlik kazanabilir.

Yapay vekil/Temsilci: Söz konusu tez, robotların insanların yönetiminde oldukları gerçeğine dayanıyor. Tezin geliştirilmesi için, insanlar ile robotlar arasındaki yapay vekil/temsilci ilişkisinin ne zaman doğacağının belirlenmesi gerekiyor.

Kölelik Statüsü: Roma hukukundaki kölelik kavramı, söz konusu tezde dayanak olarak gösteriliyor. Söz konusu tez, kölelik kavramının meşrulaştırması anlamına geleceğinden, robotların kölelik statüsü kazanmasındansa eşya statüsünde olmalarının daha doğru olacağı savunuluyor.

Tüm bu savlar gösteriyor ki robotların her geçen gün hayatımıza girmelerinin hız kazanacağı gerçeği göz önüne alınmalı ve hak kayıplarının önüne geçmek için hukuk camiasının hazırlıklı olması gerekiyor.