ABD’den Irak’a 17 Bin Antik Parçalık İade

Irak Başbakanı, geçen hafta Washington’da ABD Başkanı Biden’la görüşmesinin ardından, Bağdat’a uçağında iade edilen 17 bin tarihi eserle geri döndü.

Irak’ın yağmalanan tarihi eserlerinin en büyük iadesinin gerçekleştiğini duyuran The New York Times gazetesi,  ABD devletinin el koyduğu ve bir müze ile en prestijli üniversiteler topluluğu Ivy League’in geri verdiği 17 binden fazla antik parçanın Washington’dan Bağdat’a dönen Irak Başbakanı Mustafa el Kazimi’nin uçağıyla birlikte ait oldukları topraklara geri döndüğünü yazdı. Çoğu Sümer uygarlığına ait bu tarihi eserler içinde 4 bin yıllık Gılgamış Destanı’nın Rüya Tableti de var. NYT, ‘ülkelerin kültürlerinin temel direği niteliğindeki tarihi eserleri iade etmeleri için Batılı kurumlara küresel baskı kampanyası açısından bir zafer’ dedi.

ABD’nin 1. Körfez Savaşı ve 2003’teki işgali sırasında Irak’ın on binlerce tarihi eseri yağmalanırken, Irak Başbakanı Mustafa Kazimi’nin 26 Temmuz’da Washington DC’deki Beyaz Saray’da ABD Başkanı Joe Biden tarafından ağırlanması vesilesiyle iade edilen 17 binden fazla antik eser, dün Bağdat’ta törenle Irak Kültür Bakanlığına teslim edildi.

Irak’a bugüne kadarki en büyük tarihi eser iadesiyle ilgili NYT’ye açıklama yapan Kültür Bakanı Hasan Nazım “Bu, binlerce tabletin Irak’a geri dönmesinden ibaret bir mesele değil, bu, Irak halkıyla ilgili bir mesele. Sadece tabletler değil, bu zor zamanlarda Irak kimliğini pekiştirerek ve destekleyerek Irak halkının güveni de yeniden tesis edildi” dedi.

Bunun ‘eşi benzeri görülmemiş’ bir iade olduğunu belirten Kültür Bakanı Nazım, ‘Irak’ın Washington Büyükelçiliği aracılığıyla Iraklı yetkililerin aylar süren yoğun çabalarının sonucu’ olduğunu vurguladı.

Erbil Üniversitesi arkeoloji profesörü, Irak Antik Eserler ve Miras Koruma Enstitüsü Direktörü Abdullah Hurşit Kader, Irak’ın pek çok tarihi eserinin yasadışı piyasalarda el değiştirdiğine ve başka ülkelerin müzelerinde sergilendiğine dikkat çekerek, ‘ABD’den aldıkları olumlu karşılık sayesinde tüm yağmalanmış eserleri geri kazanmaya umutla baktıklarını’ dile getirdi.

NYT, ABD’nin Irak’a iadesinin, ‘kültürel açıdan vazgeçilmez değere sahip tarihi eserleri iade etmeleri için Batılı kurumlara yapılan küresel baskı kampanyası açısından bir zafer olduğuna’ dikkat çekerken, Almanya’nın sömürge döneminde Nijerya’dan yağmaladığı ‘Benin Bronzları’nı gelecek yıl geri verme kararını hatırlattı.

New York’taki Stony Brook Üniversitesi’nin arkeoloji ve antropoloji profesörü Elizabeth Stone, ABD’nin Irak’a iade ettiklerinin çoğunun işgal sırasında Bağdat’taki Irak Müzesi’nden yağmalandığını belirtti.

Irak’ta kazılar da yapmış olan Stone, bunların yasadışı tarihi eser ticareti yoluyla Irak’tan çıktığını aktararak “Üzerlerinde katalog numaraları olduğundan, kaçak kazılardan gelmedikleri, Irak Müzesi’nden çalındıkları aşikar” dedi.

ABD’li arkeolog, bazılarına gümrük yetkilileri tarafından el konulduğunu, diğerlerinin Cornell Üniversitesi ve Hobby Lobby adlı sanat eserleri perakende zinciri tarafından satın alındığını söyledi.

Nitekim Gılgamış Destanı’nın Rüya Tableti’ni 2014’te Londra’daki Christie’s müzayede evinden özel satış yoluyla alan Hobby Lobby’nin sahipleri, kurdukları İncil Müzesi’nde 4 bin yıllık çivi yazısı tableti sergilemişti. Ancak 2019’da federal ajanların el koyduğu tablet, temmuzda New York’taki mahkemenin kararıyla ABD federal hükümetinin mülkiyetine geçti.

İadeyle ilgili açıklama yapan Irak Dışişleri Bakanı Fuat Hüseyin, 2016’dan beri yurt dışına kaçırılmış 17 bin 338 tarihi eseri geri aldıklarını, bunların 17 bin 321’inin ABD’den geldiği bilgisini verdi.

2018’de Britanya hükümeti de, ABD’nin Irak işgali sırasında yağmalanıp İngiltere’de ortaya çıkan tarihi eserleri iade etmişti.