Osmanlı Arşivleri Bir Tık Ötede

Geçmişini bilmeyen, geleceğini bilemez ve tabii geleceğine de yön veremez. Toplumların, milletlerin hafızası kütüphanelerde korunur ve gelecek nesillere aktarılır. Tarihî, sanatsal, kültürel ve bilimsel birikimlerin her yeni tecrübeyle birlikte işlenmesi, yeniden değerlendirilmesi ile mevcut eserlerin ve kültürel mirası ruhuna daha derinden nüfuz edilebilir.

Bu eserler üzerindeki ayrıntılı ve sistemli araştırmalar ve incelemeler, dünü ve bugünü anlamaya, yarınlar hakkında ise öngörülerde bulunmaya çok değerli katkılarda bulunacaktır. Bu noktada, değerli eserlerin, kütüphanelerin tozlu köşelerinden çıkartılıp okuyucusuyla buluşturulduğu dijital ortamların niteliği, yaygınlığı, zenginliği kültürel hayatın derinliği ve inceliği açısından gerçek manada bir miyar, bir ölçüt teşkil ederler.

Zaman mekân kaygısı taşımadan, tozlu raflar mazeretine sığınmadan herkesin her yerden ve her an erişebildikleri dijital kütüphanelerle geçmiş-bugün-gelecek örüntüsü artık daha güçlü bir şekilde ele alınabiliyor; tabii bu bilgileri gerektiği gibi değerlendirebilecek ehil ellerde.

Bu şekilde güzel bir örnek duruyor önümüzde. IRCICA (İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi) tarafından hazırlanan Farabi Dijital Kütüphanesi… (http://e-library.ircica.org) Ülkemizdeki “Dijital Kütüphane” uygulamaları içerisinde özel bir yerde duruyor ve amacına uygun içerikler ve görseller sunan ender projelerden birisi.

Osmanlı dönemine ait fotoğraflar, kartpostallar, haritalar, salnameler, Osmanlı dönemi basını, hat eserleri… Burada gösterilen belge türleri ve eserlerden bazılarıdır. Türkiye’nin önemli koleksiyonlarına sahip kütüphane ve kuruluşlarıyla işbirliği içerisinde çalışmalarını yürütüyor. Bu kütüphaneler arasında Atatürk, Süleymaniye ve Beyazıt Devlet kütüphaneleri zikredilebilir.

Türkiye, ABD, Yunanistan, İran, İngiltere, Mısır, Suudi Arabistan, Fransa ve Irak başta olmak üzere 75 ülkenin araştırmacıları tarafından aktif olarak kullanılan IRCICA Farabi Dijital Kütüphanesi’nde Osmanlı dönemine ait askerî, topoğrafik ve coğrafi harita bilgilerinin yanı sıra Kuran-ı Kerim’in ilk nüshaları bulunuyor. 148 farklı dilde yaklaşık 81.000 nadir eser, 115.000 süreli yayın, 1.660 harita, 65.000 tarihî fotoğraf, 2.150 şahıs arşivi de bulunduran kütüphanedeki kaynaklar sadece Türkiye’deki araştırmacılara değil, dünyadaki araştırmacılara, bu konulara ilgi duyan herkese hizmet etmektedir.

Ayrıca web tabanlı ilk dijital kütüphane olan IRCICA Farabi Dijital Kütüphanesi’nde yazılı, basılı, görsel ve işitsel materyaller, tarayıcılarla taranarak Optik Karakter Tanıma (OCR) işleminden geçiriliyor. Dünyada ilk kez Yıldız Sarayı’ndaki IRCICA Farabi Dijital Kütüphanesi’nde kullanılan bu Osmanlıca Optik Karakter Tanıma Sistemi (OCR) ile Osmanlıca matbu eserleri metin içi aramaya açık bir hale getirilmiş ve büyük bir kolaylık sağlanmıştır. Dünyada bir ilk olan Osmanlıca OCR yazılımı ile sadece Türkiye’ye değil, Osmanlı İmparatorluğu’nun hüküm sürdüğü tüm coğrafyalara ait gizli kalmış belgeler ve kaynaklar gün yüzüne çıkartılıyor. Bu uygulama dijital ortamda kullanıcılara ücretsiz olarak sunulmaktadır.

Geçmişimize ait değerli eserler, belgeler ve materyalleriyle IRCICA Farabi Dijital Kütüphanesi sizleri bekliyor.

Editör / Ufuk Coşkun